16
iyilik ve kötülük insana dair toplumsal bir yargıdır. doğada bulunmaz mesela, bir aslan yaşamak için yapması gereken şeyi yapar sadece. yani iyiliği ve kötülüğü sadece birey bazında ele almak ya da insandan bağımsız düşünmek eksik olur, hatalı olur. kişiden kişiye değişmektedir, çünkü kişilerin farklı yaşantıları vardır ve toplum içerisinde farklı noktada durmaktadırlar. yaşantılarından ve toplumlarından farklı şeyler beklerler böylece. biri için "iyi" olan, diğeri için "kötü" olur. ama fark ettiyseniz bizim bahsettiğimiz "iyilik" ve "kötülük" bu değil. yani bir patron için iyi olan işçisini daha rahat sömürebilmektir, yaşantısını böyle sürdürür, ona "iyi" gelecek şey budur. ama biz genel bir iyilik ve kötülük tanımı arıyoruz, o yüzden topluma bakmak lazım. insanların iyi ve kötü sanrılarını devreye sokmuyorum. amaç daha iyi yaşamak, daha insanca yaşamaksa herkesin konu üzerinde farklı fikirleri olabilir, fakat amaca yönelik doğru olan bir eylem vardır. bu eylemi hiçbir düşünce ortaya çıkaramayabilir, fakat o zaman da gerçekler yaşanarak öğrenilecektir. yani nasıl ki bir insan çivi yemenin iyi olduğuna inanıyor diye çivi yemek iyi olmuyorsa, toplumsal bazda da amaç doğru belirlendiği vakit belirli bir iyi ve kötü tanımı olduğunu düşünüyorum. bizim amacımız bunu ortaya çıkarmak olmalı. birey bazında kişiden kişiye değişiyor olması var olmadığı anlamına da gelmez, göreliliği böyle yapayanlış bir şekilde anlıyoruz ne yazık ki. fakat insandan bağımsız iyilik ya da kötülük olmaz dedik, sonra dedik ki insanların ne düşündüğünden ne bildiğinden yani düşüncelerinden bağımsız iyilik ya da kötülük bellidir. oldu mu? olmadı. işte o yüzden ekledik amacımız bunu ortaya çıkarmak olmalı diye. insan hayatın neresinde durduğunu, kim olduğunu, topluma nereden dahil olduğunu ve ne beklediğini bilecek. bunun için yaşam nedir, doğa nedir, toplum nedir, insan nedir gibi bir sürü soruyu cevaplandırması gerekecek. son noktada bütün olarak insanlığın kültürel birikimine ne ölçüde ulaşabilirse o genişlikte bir düşünme ve seçme sistemi kurabileceği için o kadar iyi bir "iyilik" tanımı yapabilecek. işte bütün bunların hepsi sanattan, felsefeden ve bilimden geçiyor. neyi neden yaptığını bile bilmeyen insanların iyilik tanımlarına fazla güvenmemek gerek, zira sadece cennete gitmek için iyilik yaptığını zanneden, cennet olmasa cinayet işleyeceğini iddia eden bir sürü insan var.